Język
filmowy
Wstęp
Grupy warsztatowe Animowanej Debaty pracowały nad stworzeniem
animacji opartej na fabule - interpretacji przysłowia, adaptacji
bajki, mitu oraz nad animowanym komentarzem codziennej sytuacji.
Za każdym razem powstawały animacje wykonane zgodnie z prawidłami
sztuki filmowej. Rzecz jasna, celem projektu nie było wykreowanie
profesjonalnych filmów, ale poprowadzenie programu warsztatowego
tak, by zbliżyć się do tego profesjonalizmu jak najbardziej,
podjąć próbę pracy wg zasad towarzyszących pracy zespołów filmowych.
Ta próba opierała się na stawianiu uczestnikom zadań trudnych,
wymagających koncentracji, odpowiedzialności i szczególnego poświęcenia
ale też wiedzy.
Wiedzę filmową przekazywano dwiema drogami - po pierwsze przez cykl kolejnych
spotkań poświęconych historii kina, po drugie poprzez stopniowe wprowadzanie
pojęć języka filmowego w trakcie praktycznego zastosowania (światło,
dźwięk, montaż).
Pierwsze spotkania z tego cyklu poświęcono początkom sztuki filmowej.
Prezentujemy je jako doświadczenie grup pracujących w Polsce.
Założenia
i cele
Cel tej części projektu to przedstawienie filmu jako dziedziny sztuki
oraz wskazanie na jego silny związek z techniką, w tym z multimediami.
Dla większości uczestników projektu - dzieci w wieku 8-12 lat - film
jest tylko i wyłącznie synonimem rozrywki. W wielu polskich rodzinach
słowo "film" to
tylko pozycja w programie telewizyjnym.
Celem opisywanych warsztatów było wskazanie na film (podczas kolejnych
spotkań na film animowany w szczególności) jako na niezwykle bogatą w
środki i metody propozycję realizacji talentów, wyobraźni oraz na źródło
refleksji, ale też na sposób ich wyrażania - czyli na dziedzinę sztuki.
Celem warsztatów było również zwrócenie uwagi na gatunki filmowe: film
fabularny, dokumentalny, animowany, komedia, dramat, western i wreszcie
gatunki filmu animowanego.
Tematy spotkań
Początki
sztuki filmowej - pokazy pierwszych filmów
Nie polecamy rozpoczynania zajęć od wykładu, nie polecamy rozpoczynania
od definicji kinematografu itp. Natomiast polecamy zacząć od słów: "Na
przełomie wieków pewien francuski iluzjonista nakręcił w ciągu 15 lat
ponad 500 filmów, co dwa tygodnie jeden. Tytuł jednego z tych filmów
to Wyprawa na księżyc" i rozpocząć projekcję. Pierwsze zajęcia z
tego cyklu powinny być długą prezentacją filmów Georgesa Meliesa (to
o nim mowa), braci Lumiere, Charlesa Chaplina. Kilka ciekawostek technicznych,
anegdot, kilka słów o epoce, niewiele dat, liczb, komentarzy, analizy.
Bo wdzięk i profesjonalizm pionierów porywają nawet tych, którzy nie
potrafią jeszcze nazwać wszystkich emocji. To świadomy manewr "uwodzenia" tzw.
starym kinem. Większość uczestników naszych warsztatów nigdy wcześniej
nie widziała tych filmów; były one dużym zaskoczeniem - brak kolorów,
bardzo krótki czas trwania. Konieczne było wytłumaczenie, dlaczego oglądane
filmy nie są kolorowe, dlaczego ruch, który dziś oglądamy jest nienaturalnie
przyspieszony.
Nasze propozycje tytułów: Georges Melies "Wyprawa na księżyc",
bracia Lumiere "Wjazd pociągu na stację", "Ogrodnik",
scenki komediowe Charles'a Chaplina.
Pojęcia
filmowe - kadr, ruch
Te pojęcia wprowadza doskonale praktyczne ćwiczenie - zabawa - budowa
zoopraksyskopu.
W latach 70. XIX wieku Edward Muybridge skonstruował pierwszą mechaniczną
migawkę, z pomocą której wykonał serię fotografii biegnącego człowieka.
Przesuwające się szybko przed oczami obserwatora kadry dają wrażenie
ciągłego ruchu. Był to pierwszy film. Pierwszy ruchomy obraz.
W pierwszej kolejności należy wykonać serię rysunków, tak, by każdy następny
różnił się od poprzedniego drobną zmianą w ruchu. Np. jeśli będzie to
człowieczek podnoszący rękę, na każdym kolejnym rysunku ręka powinna
być narysowana nieco wyżej, zawsze o tę samą wartość. Takie rysunki naklejamy
w odpowiedniej kolejności na pasek kartonu, pomiędzy nimi wycinamy małe
otwory. Teraz zamykamy walec sklejając karton tak, by obrazki znalazły
się w środku. Efekt ruchomego obrazu uzyskamy obracając walec i przez
wycięte otwory zaglądając do środka. Problemem czysto technicznym jest
sposób wprawienia walca w ruch - możemy go zawiesić na nitce, zawiesić
na patyku, ułożyć na starym adapterze.
Całość nie powinna zająć więcej niż dwie godziny. Potrzebny karton, klej,
nitka i ołówek do wykonania obrazków.
Innym prostym sposobem prezentacji zasad animacji ruchu jest
popularna zabawa, polegająca na rysowaniu serii rysunków przedstawiających
kolejne fazy ruchu, w rogu notatnika. 
ilustracja filmowa
Przewracając
kartki bardzo szybko (trzymając róg kciukiem) uzyskamy złudzenie
ruchu. To ćwiczenie
ilustruje jedno z najważniejszych zjawisk, które są podstawą
istnienia kina, telewizji, obrazu komputerowego - zjawiska tzw.
powidoku. W skrócie polega ono na tym, że nawet po zniknięciu
sprzed oczu obrazu lub po zamknięciu oczu obraz ten na bardzo
krótki moment pozostaje dla człowieka dostrzegalny (choć nie
zawsze zdaje on sobie z tego sprawę), ale jako "zapisany" w
mózgu. Dzięki temu kolejne obrazy pokazywane z odpowiednią szybkością
postrzegane są jako całość. Minimalna prędkość pojawiania się
kolejnych klatek filmu tak, by dawały złudzenie ciągłości to
12 obrazów na sekundę, standardem filmowym jest 25 obrazów na
sekundę.
W świat gatunków animacji wprowadziły uczestników projekcje
kilku filmów. Świadomie wybrano bardzo różnorodne gatunki (wydzieranka,
animacja płaskimi przedmiotami, animacja przestrzennymi postaciami,
animacja na celuloidzie, animacja komputerowa). Nie trzeba ich
oglądać w całości, wystarczy reprezentatywny fragment. Trzeba
też przekonać uczestników, że warto obejrzeć powtórnie te fragmenty
bez dźwięku. Wtedy można wskazać na ujęcia, sceny, na plany filmowe,
na dramaturgię obrazu. Oglądając po raz trzeci, znowu z dźwiękiem,
możemy usłyszeć jak dobrano muzykę, jakie zastosowano efekty
dźwiękowe, czy są obecne dialogi. Ta lekcja, to lekcja praktycznego
wprowadzenia podstawowych pojęć z zakresu języka filmowego
podstawowe
pojęcia języka fimowego
