Udźwiękowienie

Na początku historii kina, gdy filmy były jeszcze nieme, każde dobre kino posiadało swojego tapera, zespół kameralny, a nawet orkiestrę symfoniczną. A wszystko po to, by widz lepiej odbierał film, oprócz obrazu słysząc także dźwięk. Rozumiano już wtedy, że muzyka musi być odpowiednio dobrana i zaczęto tworzyć muzykę do poszczególnych scen.
Dzisiaj trudno sobie wyobrazić współczesny film bez dźwięku. "Muzyka filmowa" to termin powszechnie stosowany w odniesieniu do muzyki, która towarzyszy obrazowi. W powszechnej opinii ten rodzaj kompozycji nie wyróżnia się niczym szczególnym wśród innych rodzajów muzyki. Istnieją jednak pewne kryteria świadczące o tym, że dana muzyka jest muzyką filmową. To przede wszystkim kompozycja napisana specjalnie na potrzeby konkretnego filmu, uwzględniająca jego strukturę, konwencję stylistyczną i gatunek. Trzeba także brać pod uwagę warunki pozamuzyczne, wynikające z konstrukcji filmu. Jednym z nich jest czas filmowej muzyki - zależny od obrazu.

Z muzyką konkurują w filmie także inne elementy. Należą do nich słowo, różnorodne efekty dźwiękowe i cisza.

A oto ich charakterystyka:

Słowo:
Może występować jako:
Dialog - wymiana zdań między dwiema lub więcej osobami
Monolog odpowiednik "głośnego" myślenia któregoś z bohaterów, który w ten sposób wyraża swoje myśli, refleksje, wspomnienia
Off - dialog lub monolog, którego autorzy lub autor nie są widoczni bezpośrednio na ekranie
Komentarz - wygłaszany przez niewidocznego komentatora; zawiera informacje, których nie można przekazać za pośrednictwem kamery

Efekty:

Są odpowiednikami naturalnych odgłosów przyrody lub działań ludzi. Ich rolą jest potęgowanie i wzmacnianie wzrokowo odbieranych przez widza wrażeń. Efekty dzielimy na synchroniczne - czyli te, których źródło jest widoczne na ekranie i niesynchroniczne - te, których źródło znajduje się poza ekranem.

Cisza:

Jej użycie jest często zaniedbywane i lekceważone, ale to jej brak powoduje, że obojętniejemy na pozostałe elementy warstwy dźwiękowej. Cisza bywa często ważnym elementem dramaturgicznym.

Jeżeli w danym fragmencie filmu, w tym samym czasie, spotkają się wszystkie te elementy to słowo będzie zawsze pierwszoplanowe. Najbardziej wartościowa ilustracja dźwiękowa może "wylądować w koszu", jeśli nie będzie odpowiednio współgrała z obrazem i jego konwencją.

Po zarejestrowaniu na odpowiednim nośniku całego potrzebnego do filmu materiału muzycznego przychodzi czas na ostatni etap tworzenia filmu - czyli udźwiękowienie.

Udźwiękowić - nadać filmowi podkład dźwiękowy, zawierający dialogi, towarzyszące danej sytuacji (obrazowi) oraz dźwięki (efekty) i muzykę. Udźwiękowianie to cały szereg czynności twórczych, których rezultatem jest powstanie warstwy dźwiękowej filmu.

A oto one:

Etap pierwszy - nagranie materiału dźwiękowego lub jego wybór ze zbiorów archiwalnych

Etap drugi - nadanie formy nagranym materiałom poprzez montaż dźwięku z uwzględnieniem już istniejącego obrazu filmowego

Etap trzeci - ustalenie proporcji dynamicznych ("głośności"), kolorystycznych (barwa dźwięku) itp.; odbywa się między wszystkimi elementami składowymi warstwy dźwiękowej

Istnieją trzy sposoby nagrań dźwięku do filmu.

1.System udźwiękowienia stuprocentowego - nagranie dźwięku w czasie zdjęć filmowych równocześnie z obrazem

2.System postsynchronów - polega na nagrywaniu dźwięku pod gotowy, niejednokrotnie już zmontowany obraz.

3.System play-back, czyli wykonywanie zdjęć pod nagrany uprzednio dźwięk.

Relacje między obrazem i dźwiękiem mogą zachodzić w różnych wariantach; świadome użycie każdego z nich ma swoje konsekwencje zarówno dla estetyki i komunikatu przekazu.

Najczęściej występujący związek polega na jednoczesnym występowaniu dźwięku jako naturalnego odpowiednika tego, co się dzieje na ekranie. Widzimy i słyszymy np. rozmawiających ze sobą ludzi, dobiega nas warkot silnika jadącego samochodu, szum spadającego wodospadu.

Dźwięk może również wyrażać to, czego obraz nie pokazuje, a co jest sugerowane za jego pośrednictwem. W ten sposób można pokazać np. wystraszonych ludzi wsłuchujących się w przybliżającą się burzę.

Wygodnym zabiegiem formalnym, o znacznej sile ekspresji jest wyprzedzanie dźwiękiem obrazu. Rozważmy taką sytuację: przez jezdnię przebiega pies, w następnym ujęciu widać przestraszoną twarz kobiety, a jednocześnie słychać przeraźliwy zgrzyt hamulców i pisk opon na asfalcie. Ten prosty zabieg montażowy rozwiązuje skomplikowaną do rozegrania w sposób naturalistyczny scenę, osiągając jednocześnie zamierzony efekt psychologiczny.

Specjalne zastosowanie ma także kontrapunktowanie dźwięku obrazem. Jeżeli sekwencji ukazującej radosne sceny towarzyszy poważna muzyka z dramatycznymi efektami dźwiękowymi, to zapewne chcemy podkreślić dramat bohatera biorącego udział w zabawie. Jaskrawy kontrast między muzyką i zabawą stwarza nową wartość znaczeniową.

Dźwięk w paktyce>>>